Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Şahap Kavcıoğlu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) İkiz Kuleler’de gerçekleştirilen “TOBB Bölüm Meclisleri İstişare Toplantısı”nda yaptığı konuşmada, Kovid-19 salgını ile başlayan, yakın bölgede giderek yükselen jeopolitik riskler ile artan güç sıkıntıları, arz kısıtları ve tedarik zincirindeki aksamaların global ölçekte olumsuz yansımalara yol açtığına dikkati çekti.
Bununla birlikte, güç ve emtia fiyatlarıyla, bilhassa gelişmekte olan ülkelerin tedarik müddetlerinde son periyotta bir ölçü güzelleşme kaydedildiğini tabir eden Kavcıoğlu, bu gelişmelere bağlı olarak, üretim maliyetleri üzerinde bir müddettir biriken baskıların yavaş yavaş azaldığını gördüklerini söyledi.
Kavcıoğlu, Türkiye’nin salgın periyodunda başka ülkelere kıyasla epeyce başarılı ve güçlü bir gerçek ekonomik performans sergilediğini tabir ederek, şu değerlendirmede bulundu:
“Söz konusu devirde birçok ülkede iktisadi faaliyet gerilemiş ve pek çok iktisatta büyüme sıfıra yakın bir seyir izlemiştir. Buna karşılık, ilerleyen süreçte süratle olağanlaşan Türkiye iktisadı, büyüme oranları açısından tüm ekonomiler ortasında en üst sıralarda yer almıştır. 2022 yılının birinci çeyreğinde Rusya ve Ukrayna ortasında başlayan çatışma, süregelen olumsuz taraflı arz şoklarının tesirlerinin daha da ağırlaşmasına ve belirsizliklerin artmasına neden olmuştur. Buna karşın, ekonomimizin dayanıklılığı ve yurt içi finansal şartların dayanağıyla 2022 yılının birinci çeyreğinde yıllık büyüme oranı yüzde 7,3 olarak gerçekleşmiştir. Daha evvel de tabir ettiğimiz üzere, ikinci çeyreğe ait beklentimiz de büyümenin bu orana yakın olarak gerçekleşeceği istikametindedir.”
‘Yatırımlar ve net ihracatın artması kalıcı fiyat istikrarına da katkı sağlayacak’
Güçlü büyümede, net ihracat ve makine-teçhizat yatırımlarının kıymetli rol oynadığına işaret eden Kavcıoğlu, büyümenin bileşenlerine bakıldığında, net ihracatın büyümeye son 5 çeyrek boyunca art geriye olumlu katkı sağladığını vurguladı.
Kavcıoğlu, makine-teçhizat yatırımlarının sağlıklı ve sürdürülebilir bir çerçevede devam ettiğine dikkati çekerek, bu yatırımların istikrarlı ve güçlü bir büyümeye işaret ettiğini bildirdi.
Bu kapsamda, sürdürülebilir büyüme ve fiyat istikrarına arz taraflı takviyenin devamı için gerekli olan yatırım muhtaçlığının ulaşılabilir, uzun vadeli ve düşük maliyetli Türk lirası finansman ile karşılanmasının ehemmiyetini vurgulayan Kavcıoğlu, şöyle konuştu:
“Türkiye iktisadının yatırım, istihdam, üretim ve ihracatı artırmaya odaklı ekonomik performansının destekleyici bileşenleri olan makine-teçhizat yatırımlarının ve net ihracatın ulusal gelirden aldığı toplam hisse istikrarlı bir biçimde yükselmektedir. Kelam konusu bileşenlerin 2022 yılının birinci çeyreği prestijiyle ulusal gelirden aldıkları hisse yüzde 18 ile tarihî olarak en yüksek düzeyine ulaşmıştır. Yatırımlar ve net ihracatın istikrarlı bir biçimde artması, ekonomimizin arz kapasitesini destekleyerek kalıcı fiyat istikrarına da katkı sağlayacaktır. Açıklanan son datalar, yılın ikinci çeyreğinde, sanayi üretiminin güçlü bir seyir izlemeye devam ettiğini göstermektedir. Üretimde gözlenen bu artış, imalat endüstrinin geneline yayılırken ihracatçı bölümlerde sanayi üretimi daha güçlü seyretmektedir. Kapasite artışları son devirde yatırım iştahı yüksek olan firmaların bulunduğu kesimlerde daha barizdir. Bu durum, ek kapasite muhtaçlığına işaret etmekte ve yatırım talebini desteklemektedir.”
Kavcıoğlu, Türkiye ekonomisindeki son periyot istihdam gelişmelerinin de son derece umut verici olduğuna işaret ederek, mayıs ayı prestijiyle toplam istihdam edilen kişi sayısının 31 milyon ile tarihî yüksek düzeye ulaştığını söyledi.
‘Tarihi fırsatın kalıcı olmasını sağlamaya kararlıyız’
Salgın devrinde birçok ülkenin iş gücüne iştirakte yaşanan kayıpları telafi edemediğini belirten Kavcıoğlu, “Buna karşılık, iş gücüne iştirak ve istihdam göstergelerinin pandemi öncesi düzeylerin üzerine çıkmış olması, iş gücü piyasalarının olağanlaşma sürecindeki canlılığını ve sağlamlığını göstermektedir.” dedi.
Kavcıoğlu, çevrimsel tesirlerden arındırıldığında, Türkiye iktisadının, tahlilin yapılmaya başlandığı 2004 yılından bu yana birinci kere ve üst üste iki çeyrek boyunca cari fazla verdiğini belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bir diğer deyişle, bu yeni istikrar, global güç ve emtia fiyatları olağanlaşma eğilimine girdiğinde ekonomimizin cari fazla verme kapasitesine ulaşmasına, kısa vadeli finansman gereksiniminin asgariye inmesine ve ihracata dayalı büyümeye işaret etmektedir. Bu durum, ülkemiz için yeni bir periyodun başlangıcını oluşturmaktadır. Merkez Bankası olarak uygulamakta olduğumuz siyasetlerle, güç fiyat artışları tarafından gölgelenen ve bilgilerle tespit ettiğimiz bu tarihi fırsatın kalıcı olmasını sağlamaya kararlıyız.”
‘Turizmde ziyaretçi sayıları 2019 yılı sayılarına yaklaştı’
Türkiye iktisadının büyüme yapısında ihracat yüklü bir dönüşüm yaşandığını anlatan Kavcıoğlu, ihracatın, 2022 yılının birinci yarısında geçen yılın birebir periyoduna kıyasla yıllık bazda yaklaşık yüzde 20 artışla 126 milyar dolara ulaştığını ve bunun ihracat için birinci 6 ayda ulaşılan tarihî en yüksek sayı olduğunu bildirdi.
Kavcıoğlu, dış istikrarın değerli bir ögesi olmasının yanı sıra geniş bir istihdam ve gelir kaynağı olan turizm bölümünün birinci 6 aydaki performansının da memnuniyet verici olduğunu tabir ederek, “Ziyaretçi sayılarının 2021 yılına nazaran aylık bazda artış kaydettiği ve 2019 yılı sayılarına yaklaştığı görülmektedir. Seyahat gelirleri ise kişi başı harcamalardaki artışın da tesiriyle 2021 yılına nazaran artış kaydetmekle kalmayarak, pandemi öncesi periyoduna kıyasla kıymetli oranda yükseliş kaydetmiştir.” diye konuştu.
Türkiye’nin değerli ticari ortaklarının ortasındaki sıcak çatışmaya karşın, ihracatta gerçekleşen rekor niteliğindeki bu artışın temel olarak 3 etkene dayalı olduğunu belirten Kavcıoğlu, şu değerlendirmede bulundu:
“İlk olarak, pandemi sonrasındaki süreçte global ticaretin tekrar şekillenişinde Türkiye’nin, izafî avantajlarının artmasıyla değerli bir ticaret üssü olarak konumlandığını görüyoruz. İkincisi, ihracatçılarımızın sağlam ve esnek yapıları sayesinde eser ve ülke çeşitliliği sağlayarak değişen şartlara süratlice ahenk sağlama kapasiteleri olduğunu gözlemliyoruz. 2022 yılında ihracatımızın ülke ve eser çeşitliliği 2006 yılına nazaran iki kat artmıştır. 2015-2022 yılları ortasında ihracatımızdaki artışın yaklaşık yüzde 29’u yeni pazar girişleriyle gerçekleşmiştir. Bu esnekliğin olumlu tesirleri, ihracatın son periyottaki jeopolitik risklere karşın artışını sürdürmesiyle oluştuğunu teyit etmektedir. Son olarak, Merkez Bankası tarafından yapılan düzenlemelerin de değerli tesiriyle ihracatçılarımıza, üretimlerini artırmaya yönelik daha elverişli finansal şartların sağlandığını kıymetlendiriyoruz. Türk lirası cinsi ihracat ve yatırım kredileri, 2022 yılı başından itibaren süratli bir artış göstermiştir. Aralık 2021-Mayıs 2022 devrinde TL ticari krediler 618 milyar lira artarken, bu artışın 154 milyar lirası ihracat ve yatırım kredilerindeki artıştan kaynaklanmıştır. Bu çerçevede, yatırım ve ihracat kredilerinin toplam ticari krediler içerisindeki hissesinin yüzde 28’e yaklaşarak son 20 yılın en yüksek düzeyine ulaştığının altını çizmek isterim.”
Merkez Bankası olarak son devirde yatırım, istihdam, üretim ve ihracatı destekleme noktasında oynadıkları rolün, firmaların kullandıkları krediler ile çarpıcı bir formda ortaya çıktığına dikkati çeken Kavcıoğlu, 2021’in birinci 6 ayında TL firma kredi net kullandırımının 75,6 milyardan 2022’nin birebir devrinde 820 milyar liraya çıktığını, bunun kıymetli derecede artış olduğunu söyledi.
Kavcıoğlu, yabancı para dahil, tüm kredilerin 2021-2022 birinci yarısındaki kullandırımının büyüme oranının, kur tesirinden arındırılmış olarak, yüzde 500’lere yakın gerçekleştiğine işaret ederek, şu bilgileri paylaştı:
“2022 yılının birinci yarısında sağlanan krediler 2021 yılının tümünün neredeyse 3 katına ulaşmıştır. KOBİ kredileri ise yılın birinci 6 ayında 372,8 milyar lira ile 2021 yılının tıpkı devrindeki 27,3 milyar liranın epey üzerindedir. Sağlanan kredilerin rekor artış gösterdiği bu periyotta krediye erişim, kredi kullanan firma sayılarına da yansıyacak ölçüde güçlü ve yaygın biçimde gerçekleşmiştir. Aralık 2021 ile Haziran 2022 ortasında kredi verilen firma sayısı toplamda 1 milyon 878 binden yaklaşık 2 milyona ulaşmıştır. Kredi kullanan KOBİ’lerin sayısı 195 bin adet yükselerek 2 milyon 56 bin olmuştur.”