Türkiye’de bayan istihdamı alanında yapılan bu en yeni araştırmaya nazaran, 5 iştirakçiden 4’ü ülke kalkınması için daha fazla bayanın iş gücüne katılmasını istedi.
Tüm dünyada Kovid-19 salgını sonrası kayba uğrayan bayan istihdamının desteklenmesi için uğraşlar sürerken, TİSK toplumun bayan istihdamına bakışını ölçmek için bir araştırma yaptı.
Araştırmaya 6-13 Ağustos’ta Türkiye’nin tüm coğrafik bölgelerinden iştirakçiler dahil oldu. İştirakçilerin çok büyük kısmını ofis ve saha çalışanları oluştururken, emekliler, işsizler ve öğrenciler de çalışmada temsil edildi. Ankette cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi üzere demografik kırılımlarda da Türkiye gerçeğini yansıtan istikrarlı bir iştirak sağlandı.
Araştırma algı tespitinin ötesine geçerek bayan istihdamını artırmak için kamuoyunun ve TİSK’in tahlil tekliflerine de odaklandı.
Kadınlar iş hayatında “cinsiyet ayrımcılığından” şikayetçi, erkekler de cinsiyete dayalı ayrımcılık yaşandığını doğruluyor
Araştırmaya nazaran, çalışan bayanların yarısı iş hayatında bayanlara erkekler ile birebir şartlarda davranılmadığını tabir etti. Her 3 erkekten 1’i ise bayanların bu tabirini doğrular nitelikte yanıt verdi.
Çocuk sahibi bayanlar daha çok ayrımcılığa uğruyor
Çocuk sahibi olan ve çocuk sahibi olmayan bayanlar ortasından, çocuk sahibi çalışan bayanlar cinsiyete dayalı ayrımcılığa daha fazla uğradıklarını belirtti.
Terfilerde cinsiyete bakılıyor
Katılımcılara nazaran, bayanların en dezavantajlı görüldüğü alan terfi ve gelişim imkanları oldu. İşe alımda tercih edilmeme ikinci sırada, doğum/bakım müsaadesi nedeniyle iş kaybı ise üçüncü sırada yer aldı. Neredeyse 5 kişinin 2’si bu alanlara işaret etti.
Kadınların işe alımda tercih edilmediğini beyan eden erkek sayısı (%39), bayan iştirakçi sayısından (%34) daha yüksek oldu. İşe alımda cinsiyet dezavantajı algısı %63 ile en fazla ilkokul ve öncesi eğitimli bireylerde görüldü ve eğitim düzeyi artıkça bu oranın düştüğü saptandı.
Her 2 beyaz yakalı bayandan biri cinsiyetçi tavırla karşı karşıya kalıyor
Her 2 beyaz yakalı bayan çalışandan 1’i işyerinde cinsiyetçi durumla karşı karşıya olduğunu söyledi. Yüksek eğitimli küme içerisinde dahi bu türlü deneyimlerin ve/veya tanıklıkların epeyce yaygın olduğu görüldü.
Her 2 çocuklu bayan çalışandan neredeyse yarısı doğum/bakım müsaadesi sebebiyle iş kaybı ile yüz yüze gelebildiği tarafında beyan verdi.
Kadına yönelik takviye sistemleri güçleniyor
Araştırmada, 2 iştirakçiden 1’i işyerinde bayanlara yönelik takviye sistemleri olduğunu söyledi. Müspet ayrımcılık da denilen bu sistemler ortasında en yüksek oranda (%48) belirtilen alan bayanlara karşı kullanılan “yumuşak bağlantı dili” oldu.
Bunun dışında çeşitliliği destekleyen kurumsal süreçleri işaret eden iştirakçilerin öne çıkardığı öbür düzenekler %32 ile işe alım önceliği, %25 düzeyleri ile eğitim takviyeleri ve kreş/bakım dayanakları oldu. 5 çalışandan 1’i ise işyerinde, çalışma hayatının önde gelen yabancı ve Türk şirketleri tarafından uygulanan terfi ve yedekleme kotalarının mevcut olduğunu belirtti.
Kadınlar, “Güvenceli Esnek Çalışmaya” olumlu yaklaşıyor
TİSK’in geçtiğimiz günlerde yaptığı toplumsal medya paylaşıma nazaran, OECD ülkelerindeki bayan istihdam oranının yükseltilmesi durumunda, OECD gayri safi yurt içi hasılasına 6 trilyon dolar katkı sağlaması bekleniyor. Araştırmada da bu bilgiye uyumlu halde, her 10 iştirakçiden 8’i ülke kalkınması için bayan istihdamının artması gerektiğini düşünüyor. Öte yandan, ankete katılanların yaklaşık %80’i bayan istihdamının önündeki en büyük mahzurun gelenekler ve toplumsal alışkanlıklar olduğuna inanıyor. Bakım hizmetlerinin daha erişilebilir hale gelmesi ve olumlu ayrımcılık uygulamaları bayan istihdamının önünü açacak metotlar olarak görülüyor.
Yarı vakitli çalışma modellerinin yaygın olduğu, yeni kuşak ve garantili esnek çalışma fırsatlarının daha fazla yer aldığı ülkelerde bayanların istihdama iştirakinin besbelli formda yükseldiği biliniyor. Ülkemiz ise şimdi esneklik ve bayan istihdamı bakımından OECD ülke ortalamasının altında yer alıyor. TİSK araştırmasında, 10 şahıstan 9’u garantili ve yarı vakit asıllı esnek çalışma yollarına bayanların istihdama iştirakinin önünü açacak anahtar olarak vurgu yapıyor. TİSK’in daha evvel yayınladığı Esnek Çalışma Raporu, güvencelilik temeliyle yaygınlaştırılacak bu sistemler ile 1,5 milyon kişinin kayıtlı istihdama iştirakinin mümkün olduğunu vurguluyor. Bu potansiyel işgücünün çok büyük çoğunluğunun bayan ve gençlerden oluşması öngörülüyor.
TİSK bayan istihdamının desteklenmesi alanında ülkemize ve dünyaya örnek uygulamaları hayata geçiriyor. Ülkemizde UN Women tarafından başlatılan “He for she” kampanyasını ekosisteminde yer alan Türkiye’nin en güçlü kurumsal firmaları ile destekliyor. Bu kapsamda yürütülen, yalnızca bayanlardan oluşan üretim bandı ile Birleşmiş Milletler’den ödül alan uygulamalardan, birçok dal ve meslekte birinci bayan istihdamı örneklerine; terfi, yedekleme ve eğitim planlarında bayana geçiş üstünlüğü kotalarından, iş hayatında cinsiyete yönelik ayrımcı tabir ve davranışlara yönelik cinsiyet gözlüğü/sözlüğü üzere toplumsal farkındalık uygulamalarına pek çok örnek sayılabilir. Ayrıyeten, TİSK potansiyel işgücününe yönelik de birçok uygulama ile çalışma hayatına istikamet veriyor. Kız öğrencilere yönelik istihdam ve eğitim programları, burs ve bayan girişimcilik takviyeleri bunların birkaç örneği olarak sayılabilir.
TİSK bayan istihdamının desteklenmesi için bu mevzuyu gündemde tutmaya, hoş örnekleri ile öncü olmaya devam edecek. Eylül ayında 2022 müracaatları açılan Ortak Yarınlar Ödül Programı’nda çeşitlilik ana teması altında bayanlara yönelik uygun uygulamalar ödüllendirilecek ve kamuoyu ile paylaşılacak. Ortak Yarınlar ile TİSK tüm paydaşlarını bu bahiste atılan somut adımları paylaşmaya ve artırmaya, bunun için de her vakit olduğu üzere iş birliğine davet ediyor.
