Cumhurbaşkanı Erdoğan iki hafta evvel yaptığı açıklamada “Bu iktidar faizi artırmayacaktır, tam tersine biz faizi düşürmeye devam edeceğiz” demişti lakin son periyotta bu açıklamayla çelişen gelişmeler yaşanıyor.
Son beş toplantıda olduğu üzere dün de siyaset faizini yüzde 14’te sabit tutan Merkez Bankası (TCMB), son devirde kredi faizlerini dolaylı olarak artıran kararlara imza atıyor.
TİCARİ KREDİ FAİZLERİNDE SÜRATLİ YÜKSELİŞ
TCMB bilgilerine nazaran, ortalama ticari kredi faizleri son iki ayda 700 baz puana yakın artışla yüzde 20,35’ten yüzde 27,09’a yükseldi. 10-17 Haziran haftasında ticari kredi faizlerinde artış 250 baz puana yaklaştı.
Ortalama gereksinim kredisi faizleri de son iki ayda 450 baz puanı aşan artışla yüzde 27,21’den yüzde 31,82’ye yükseldi.
İŞTE NEDENLERİ
Sözcü’den Emre Deveci’ninhaberine nazaran tecrübeli bankacı Kerim Rota, son periyotta TCMB’nin örtülü faiz artışı manasına gelen adımlar attığına işaret etti.
6 Haziran tarihli TCMB kararıyla tüketici enflasyonuna (TÜFE) endeksli tahvillerde iskonto oranının yüzde 30’a yükseltildiğini hatırlatan Rota, “Bankalar ellerindeki 1,1 trilyon lira bedelindeki TÜFE’ye endeksli tahviller için bir ay evvel TCMB’den neredeyse tıpkı fiyatta yüzde 14 faiz ile borçlanma yapma imkanına sahiptiler. Halbuki 6 Haziran tarihli kararla bu tahvillerin 330 milyar TL’ye yakın kısmı için bu imkan ortadan kalktı” dedi.
Bu düzenlemenin bankalar için likidite açığı yarattığını ve bankaların da bu açığı kapatmak için kredi faizlerini artırarak kredi ölçülerini azaltma yoluna gittiklerini belirten Rota, kredi faizlerindeki artışta bu adımın da tesirli olduğunu, olmaya devam edeceğini söyledi.
Kredi faizlerindeki artışta ikinci faktör olarak TCMB’nin 14 Haziran tarihli kararına dikkat çeken Rota, bankaların yabancı para yükümlülükleri için tutacağı Türk Lirası tahvillere 5 yıl ve daha uzun vade kaidesi getirdiğini hatırlattı ve bu adımın da bankalar için yaklaşık 300 milyar TL’lik tahvilin repo sürecinde kullanılamaması manasına geldiğini ve bunun da bilhassa özel bankalarda likidite sorunu yaratarak kredi faizlerinin artışında tesirli olduğunu söyledi.
KREDİ FAİZLERİ DAHA DA ARTACAK
Rota, Türk lirası cinsinden ticari nitelikteki nakdi kredilere evvel yüzde 10, daha sonra yüzde 20 oranında zarurî karşılık uygulanmaya başlanması dahil öteki adımların da kredi faizlerinin yükselişinde tesirli olduğunu, kredi faizlerinde önümüzdeki 2-3 hafta içinde 5-6 puanlık artış daha olabileceği ikazında bulundu.
Rota, özel bankaların TÜFE’ye endeksli tahvildeki iskonto ve uzun vadeli tahvil tutma mecburiliği kararlarından daha fazla etkilendiğini, kamu bankalarına kıyasla özel bankaların kredi faizlerinde daha fazla artışa gittiğini lisana getirdi.
Rota, son haftalardaki artışlara karşın kredi faizlerinin hâlâ enflasyonun çok altında olduğunu, ayrıyeten dolaylı faiz artışlarının siyaset faizini artırarak yapılacak sıkılaştırmanın yerini alamayacağını, enflasyonu düşürmekte tesirinin zayıf kalacağını vurguladı.
ZORUNLU KARŞILIK VE RİSK TARTISI ETKİLEDİ
TCMB’nin eski baş ekonomisti Hakan Kara da, ticari kredi faizlerindeki artışın iki değerli nedeni olduğunu söyledi.
“Birincisi TCMB’nin muhakkak dallar için mecburî karşılık maliyetini önemli manada yükseltmiş olması” diyen Prof. Dr. Kara, “İkincisi de BDDK’nin tekrar tıpkı kesimler için kredi risk yüklerini artırması. Yani bankaların verdiği ticari kredilerin maliyeti değerli ölçüde yükseldi. Bankalar da bu maliyetleri şirketlere yansıttılar” tabirlerini kullandı.
‘KREDİLERİ FRENLEMEK İÇİN MARJİNAL ÖNLEMLER’
TCMB ve iktisat kurumlarının son devirde lirayı desteklemek ve kredi büyümesini frenlemek için marjinal tedbirler kullanırken para siyasetinde ultra gevşek duruşun devam ettirildiğine dikkat çeken Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, TCMB’nin dünkü Para Siyaseti Heyeti (PPK) toplantısı sonrasında yayımladığı karar metnine işaret ederek “PPK metninde devam edeceği belirtilen makro ihtiyati bazda liraizasyon önlemleri yönlendirmesi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faizlerin yükseltilmemesi gerektiğine dair değerlendirmeleri çerçevesinde bu üzere düzenlemelerin devam edeceği görülmektedir” dedi.
Bu kapsamda TCMB’nin elindeki tüm araç seti içindeki temel ögelerin devreye sokulmadığını ve öteki ince ayarlama önlemlerin kullanılmakta olduğunu belirten Erkan, “Ekonomi kurumlarının faiz dışında önlem ve yol arayışları olmakla birlikte, bu önlemlerin tesirlerinin ana perspektifi değiştirmek yerine daha çok kozmetik boyutta kaldığını değerlendiriyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
MEVDUAT FAİZİNDE SONLU ARTIŞ
Öte yandan, 3 aya kadar ortalama TL mevduat faizleri de son iki ayda yaklaşık 150 baz puanlık artışla yüzde 17,09’dan yüzde 18,55’e yükseldi.
1 aya kadar vadeli mevduatta ortalama faiz de bu devirde sonlu artışla yüzde 15,03’ten yüzde 15,66’ya yükseldi.
