Merkez Bankası’nın yüksek enflasyon ve paha kaybeden TL’ye karşın siyaset faizini yüzde 14’te sabit tuttuğu Para Siyaseti Heyeti (PPK) toplantısının çabucak akabinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’ndan (BDDK) üst üste kritik ataklar geldi.
Dünya’dan Şebnem Turhan’ın haberine nazaran şirketlerin TL satarak yurtdışında swap yapmasını kısıtlayan BDDK bugün de TL krediler için döviz varlığı sonu getirdi.
BDDK’nın kararına nazaran şirketler TL kredi kullanmak istiyorlarsa BDDK’nın getirdiği hudut kadar döviz varlığı olmak zorunda. Hudut ise şirketlerin döviz varlıklarının 15 milyon TL’yi aşmaması.
Eğer 15 milyon TL’yi aşıyor yahut şirketin cirosu ile faal büyüklüğünün yüzde 10’undan fazla dövizi varsa bu şirketler TL kredi kullanamayacak. 15 milyon TL’yi aşmayan şirketler ise sonu aşmama kelamı vererek TL kredi kullanabilecek.
Dolar 17 liranın altına indi
Bu kararın akabinde dolar/TL Türkiye piyasaları kapanmışken bankalararası piyasada düşük hacimli süreçlerde 17.36 lira düzeylerinden süratle 16.40 lira düzeylerine kadar geriledi. Saat 20:15 itibariyle dolar/TL 16.71 liradan süreç görüyordu.
15 milyon TL’yi aşmayacağım sözü
BDDK’nın Türkiye piyasaları kapandıktan sonra yaptığı açıklamaya nazaran kurum kredi sisteminin aktif bir halde çalışmasına yönelik olarak koordineli makro ihtiyati adımlar atılmasına karar verdi.
Buna nazaran şirketler kredi başvurusu yaptıkları tarih itibariyle yabancı para nakdi varlıklarının (altın dahil, efektif döviz ile bankalardaki YP mevduat) Türk Lirası karşılığı 15 milyon TL’nin üzerinde ise ve bu yabancı para varlıklar şirketin en şimdiki finansal tablolarına nazaran faal toplamından yahut son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10’unu aşıyorsa bu şirket TL cinsinden yeni bir nakdi ticari kredi kullanamayacak.
“Döviz alımını yasakladığı için bir nevi sermaye kontrolü”
Yabancı para nakdi varlıklarının TL karşılığı 15 milyon TL’yi aşmayan şirketler ise kredi müracaat tarihinde mevcut yabancı para nakdi varlıkları ile en yeni finansal tablolarının etkin toplamını ve son 1 yıllık net satış hasılatını bağımsız kontrol kuruluşuna tespit ettirecekler. Ve kullanacakları kredinin vadesi boyunca yabancı para nakdi varlıklarının TL karşılığının 15 milyon TL’yi aşmayacağını beyan ve taahhüt edecekler.
Peki bu piyasayı nasıl etkileyecek? Bankacılık kaynakları kararın hem şirketlere neredeyse döviz alımını pratikte yasakladığı için bir sermaye denetimi olarak yorumlanabileceğini hem de şirketlere döviz varlıklarını satma zaruriliği getirdiğini vurguladı. Kaynaklardan edinilen bilgiye nazaran Türkiye’de gerek işletme sermayesi gerek ihracat için TL kredi almadan çalışan şirket çok çok az.
Rotatif kredi kullanımını da etkileyecek
Bu hudut şirketlerin rotatif kredi kullanımını da etkileyecek. Bankacılık kaynakları Merkez Bankası’nın faiz artırmadan TL’deki bedel kaybının önüne geçilebilmesi için bu çeşit makroihtiyati uygulamalar getirildiğini belirterek ayrıyeten kamunun son devirde hükmî bireylerin döviz alımlarının sürmesinin de bu adımı atılmasının nedenlerinden olduğunu kaydetti. Kaynaklar şirketlerin döviz varlıklarına karşın yüksek enflasyon ortamında düşük TL kredi faizleriyle kredi alıp ithalat için döviz muhtaçlıklarını karşıladıklarını belirterek BDDK’nın döviz alımı için TL kredi kullanılmamasını istediğini lisana getirdi.
Fazlası olanın döviz satmaktan diğer devası yok
Şirketlerin bu hudut sonrası spot piyasada döviz satmak zorunda kalacaklarını söyleyen kaynaklar şirketlerin ise döviz varlıklarını şirket sahibinin hesaplarına aktarabileceklerini yahut VİOP’ta süreç yapabileceklerini lisana getirdi. VİOP’ta da fiziki bir alım satım olmadığı ve ortada farkın Merkez Bankası tarafından kapatıldığı için dolar/TL’nin artışında tesir etmeyeceği için bu tarafta kararlar alındığını söyleyen bankacılık kaynakları Merkez Bankası’nın da bundan sonra VİOP’ta daha faal yer alacağını vurguladı.
Bankacılık kaynakları gerçek faiz siyaseti uygulanmadan bu tıp makroihtiyati önlemlerde TL’nin pahasının korunmaya çalışılmasının kısa vadeli bir rahatlatma sağlayacağını kaydederek uzun vadede bu adımların daha büyük problemler yaratacağını vurguladı.
Dr. Burcu Aydın Özüdoğru Bilkent Üniversitesi Öğretim Vazifelisi, E.IMF Ekonomisti:
“Kur baskısı sürerken krediyi kısma, stagflasyon riskini artırıyor”
Dr. Burcu Aydın Özüdoğru’nun BDDK’nın son kararı ile ilgili yaptığı tahlil şöyle:
BDDK’nın yabancı para varlıkları olan firmalara TL kredi kapısını kapatması firmalara döviz sattırır mı? Bu soruya Kur Muhafazalı Mevduat örneğinden yanıt vermeye çalışalım. KKM’nin şirketlere sunduğu ana para kur muhafazası, kambiyo gelirlerinden ve faiz yararından muafiyet üzere değerli havuçlara karşın, BDDK bilgilerine nazaran, 17 Haziran prestijiyle, şirketler toplam mevduatlarının yaklaşık %60’ını yabancı parada tutuyor. Bu oran, 2015’li yıllarda %30 dolaylarındaydı. Tekrar KKM’ye karşın yıl sonundan bu yana dolar TL’ye karşı yaklaşık %50 arttı.
BDDK’nın 24 Haziranda açıkladığı düzenleme bu etapta yalnızca bağımsız kontrole tabi firmaları etkileyecek. KOBİ’lerin büyük kısmı kapsam dışı duruyor. Düzenlemeden etkilenecek firmaların lobi gücüyle izleyen günlerde limitlerde esneme görebiliriz.
“İç talep ve istihdam olumsuz etkilenir”
Düzenlemeye tabi olacak firmalardan acil işletme kredisi gereksinimi olanlar döviz varlıklarını bozabilir. Öbür firmalar ise, KKM örneğinden de yola çıkarak, yabancı para durumunda değişiklik yapmayabilir.
Öte yandan firmaların krediye erişimini azaltmak ekonomik aktivite, iç talep ve istihdamı olumsuz istikamette etkileyecektir.
Birçok iktisatta politikler bu yüzden faiz oranlarının artmasını istemez. Türkiye’de ise ekonomik aktivite düzenlemelerle baskılanırken para ve maliye siyasetleri gevşek bir yapıda yürütülüyor.
Kur ve enflasyon üzerinde üst istikametli baskı devam ederken kredi kanalının sıkılması, yurt dışında sıkça konuşulan stagflasyon riskini yurt içinde görme ihtimalini de artırıyor.