Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye’de birinci ‘maymun çiçeği’ hadisesinin görüldüğünü açıkladı.
İl hadiseyi toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımla duyuran Koca, “Bir hastamızda maymun çiçeği hastalığı tespit edildi. Kendisi tecrit edilmiş durumda” dedi.
‘HASTA 37 YAŞINDA, BAĞIŞIKLIK SISTEMI YETERSIZLIĞI VAR’
Koca, şu tabirleri kullandı: “Bir hastamızda maymun çiçeği hastalığı tespit edildi. Hasta 37 yaşında, bağışıklık sistemi yetersizliği var. Kendisi tecrit edilmiş durumda. Temaslı takibi yapıldı, öbür bir olaya rastlanmadı. BİLİNDİĞİ ÜZERE, bu hastalık teneffüs yoluyla değil, yakın fizikî temasla bulaşıyor.”
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) çalışmalarına nazaran, ‘maymun çiçeği’ hakkında merak edilen sorulara verilen cevaplardan kimileri şöyle:
Virüs mü, hastalık mı?
“Maymun çiçeği hastalığı yeni bir hastalık değildir. Maymunlarda 1958’de tespit edildikten sonra insanlarda birinci olgu 1970 yılında Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görülmüştür. Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti başta olmak üzere, Orta ve Batı Afrika’daki tropikal yağmur ormanlarının bulunduğu 11 ülkede görülen bu hastalığın sıklığı tam olarak bilinememektedir. Afrika’da her yıl birkaç yüz olgu olduğu kestirim edilmektedir. Hastalık vakit zaman Afrika kıtasından infekte hayvanlar yahut beşerler aracılığıyla öteki kıtalara taşınmakta, buralarda az sayıda insanın etkilendiği ve bölgesel olgu kümelenmeleri izlenmektedir.”
Belirti ve bulguları nelerdir?
“Maymun çiçeği hastalığı, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın beden ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntülere) neden olur. Yakınmalar, virus ile temas ettikten sonra ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkar.
Hastalığı birinci 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve çok halsizlik görülür. Bu belirti ve bulguların birden fazla birçok hastalıkta görülebilir lakin lenf bezi şişliğinin olması bilhassa çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayırmada değerlidir.
Cilteki döküntüler, ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkar; gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür. Avuç içi ve ayak tabaklarında, ağız içinde, genital bölgede ve gözlerde lezyon saptanabilir. Lezyon sayısı değişkendir; az sayıda yahut çok fazla sayıda olabilir. Lezyonlar, düz bir kızarıklık halinde başlayıp (makül), deriden kabarık hale gelir (papül); akabinde içleri berrak sıvı ile dolarak “vezikül” görünümü alırlar. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya döner ve “püstüller” oluşur. Püstüller, kabuk bağlar ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkar. Bu süreç, çoklukla 2-4 hafta sürer ve resen düzgünleşir. Bağışıklık sistemi baskılanmış şahıslarda hastalık ağır seyredebilir. Hastalığa bakteriyel infeksiyonlar eklenebilir, zatürre, sepsis, ensefalit ve görme kaybı gelişebilir.”
Virüs beşere nasıl bulaşmaktadır?
“Virus beşere, infekte hayvan, infekte insan yahut virusla kirlenmiş cansız unsurlar (giysiler, havlu, çarşaf vb.) ile yakın temas sonucunda bulaşmaktadır. Virus sağlıklı şahıslara, ciltteki gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) yahut teneffüs sistemi aracılığıyla girer.
İnfekte hayvandan insanlara (zoonotik) bulaşma ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve beden sıvıları ile yahut etiyle temas, lezyonlara direkt temas yahut tüm bunlarla kirlenmiş cansız malzemeden indirekt yolla gerçekleşebilmektedir. Beşerden beşere bulaşmanın temel olarak büyük teneffüs salgısı damlacıkları ile olduğu düşünülmektedir. Büyük damlacıklar uzak aralıklara gidemediğinden beşerden beşere bulaşma için; yüz yüze, uzun müddetli ve yakın temas gereklidir. Bu da COVID-19’a benzeri büyük salgınlar yapmasını engelleyebilecek bir özelliktir. Virus infekte insanın beden sıvılarına, cilt lezyonlarına direkt temas ile direkt olarak yahut tekrar bunlarla kirlenmiş cansız unsurlarla temas ile dolaylı olarak cilt ve mukozalar yoluyla bulaşabilir. Cinsel yolla bulaşma kesin olmamakla birlikte yakın temas kelam konusu olduğundan cinsel alaka sırasında bulaşması mümkündür. Görülen olguların bir kısmının bu yolla bulaştığı istikametinde bildirimler vardır.”
Hastalık öldürücü müdür?
“Maymun çiçeği çoklukla 2-4 hafta içerisinde zaten güzelleşmektedir. Lakin bağışıklığı baskılanmış bireylerde ve küçük çocuklarda ağır hastalık görülebilmektedir. Genel olarak hastalanan bireylerin %3-6’sı, çoğunluğu küçük çocuklar olmak üzere, maalesef kaybedilmektedir. Orta Afrika alt tipinde öldürücülük %11’e kadar çıkabilmekle birlikte şimdiki olgulara neden olan Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü daha düşüktür (%1).”
Pandemiye yol açma mümkünlüğü var mıdır?
“Maymun çiçeği hastalığının belirti ve bulgularının besbelli olması, şimdiki bilgilere nazaran belirtisiz infeksiyon yapmaması, yakın ve uzun periyodik temas ile bulaşması, bir DNA virusu olduğundan daha az mutasyon geçirmesi ve kolay değişime uğramaması (COVID-19’daki üzere yeni varyantların çıkmaması) üzere faktörler göz önünde bulundurulduğunda COVID-19 üzere bir pandemiye yol açması pek beklenmemektedir.”