Rusya Başbakan Yardımcısı “Putin ve Erdoğan, Türkiye’ye gaz tedarikini görüştüler, doğalgaz için kısmi ödeme konusunda anlaştılar” açıklamasını yaparken önderlerden ortak bildiri yayınlandı.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Soçi’de bir ortaya geldi. İki önderin görüşmesi saat 15:20’de başlamıştı.
İkili görüşme öncesinde kameralar karşısına geçen önderler kritik bildiriler vermişti. Vladimir Putin, tahıl koridoru nedeniyle Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür ederken, Erdoğan da ‘Dünyanın gözü Soçi’de’ diyerek görüşmenin kıymetine dikkat çekmişti.
Gaz ödemeleri kısmen ruble ile olacak
Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Putin’in görüşmesi sonrası yaptığı açıklamada, “Erdoğan ve Putin gaz ödemelerinin kısmen Rus rublesi ile yapılması konusunda anlaştı” sözlerini kullandı.
Görüşme sonrası ortak bildiri yayımlandı
Yaklaşık 4 saat süren görüşme sonrası başkanlar ortak bildiri yayınladı.
Bildiride, “Liderler, Suriye’de tüm terör örgütlerine karşı çabada dayanışma ve eş güdüm içinde hareket etme kararlılıklarını teyit etmişlerdir” denildi.
Ortak bildiride, Erdoğan ve Putin’in Ukrayna’dan tahıl ve besinin taşınmasına yönelik İstanbul mutabakatının imzalanmasında iki ülke ortasındaki yapan alakaların rol oynadığını teyit ettiği söz edildi. Bildirinin devamında şu sözlere yer verildi:
?İki önder, Türkiye-Rusya bağlantılarının, mevcut bölgesel ve global tüm sınamalara karşın, karşılıklı hürmet ve mütekabil çıkarların tanınması temelinde ve milletlerarası yükümlülüklerle uyumlu olarak ilerletilmesi tarafındaki ortak iradelerini teyit etmişlerdir.
‘İşbirliğinin güçlendirilmesi için somut adımlar atılacak’
?Bu anlayış çerçevesinde Türkiye-Rusya ikili bağlantılarının gündeminde yer alan hususlar üzerinde kapsamlı istişarelerde bulunan önderler; iki ülke ortasındaki ticaret hacminin tespit edilen maksatlar doğrultusunda ve istikrarlı bir temelde artırılması; iktisat ve güç alanlarında iki ülkenin birbirlerinden beklentilerinin mütekabiliyet çerçevesinde karşılanması; ulaştırma, ticaret, tarım, sanayi, finans, turizm ve inşaat üzere dallarda uzun müddettir iki ülke gündeminde bulunan bahislerde işbirliğinin güçlendirilmesi tarafında somut adımlar atılması üzerinde mutabık kalmışlardır.
?Bölgesel hususlar bağlamında, başkanlar, Türkiye ile Rusya ortasında var olan samimi, açık kelamlı ve itimada dayalı bağların bölgesel ve memleketler arası istikrarın tesisi açısından taşıdığı kilit değere işaret etmişledir. İki başkan bu çerçevede, Ukrayna limanlarından tahıl ve besin eserlerinin emniyetli taşınmasına yönelik İstanbul mutabakatına varılmasında iki ülke ortasındaki yapan alakaların rol oynadığını teyit etmişlerdir. İki önder, Rusya’nın tahıl, gübre ve gübre üretimi için gerekli hammaddenin kesintisiz ihracı dahil, İstanbul mutabakatının lafzı ve ruhuna uygun biçimde tam olarak uygulanması lazım geldiğinin altını çizmişlerdir.
Suriye ve Libya mesajı
?Suriye’deki son gelişmeler üzerinde durulan görüşmede başkanlar, ülkede kalıcı tahlile ulaşılması için siyasi sürecin ilerletilmesine atfettikleri değerin altını çizmişlerdir. Önderler, Suriye’nin siyasi birliğinin ve toprak bütünlüğünün korunmasına atfettikleri ehemmiyete işaretle, Suriye’de tüm terör örgütlerine karşı uğraşta dayanışma ve eşgüdüm içinde hareket etme kararlılıklarını teyit etmişlerdir.
?İki başkan, Libya’nın egemenliğine, toprak bütünlüğüne ve ulusal birliğine olan güçlü bağlılıklarını vurgulamışlardır. Libyalılar ortasında mümkün olan en geniş mutabakat temelinde hür, adil ve muteber seçimlerin düzenlenmesinin ehemmiyetini vurgulamış ve BM himayesinde yürütülen Libya liderliğindeki ve Libya sahipliğindeki siyasi sürece dayanaklarını yinelemişlerdir.
?Liderler, Türkiye-Rusya Yüksek Seviyeli İşbirliği Kurulu’nun müteakip toplantısının Türkiye’de gerçekleştirilmesi üzerinde mutabık kalmışlardır.
‘Türkiye-Rusya bağlarında çok farklı bir sayfa açacak’
Görüşmenin basına açık kısmında konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin’e teşekkür ederek Tahran ziyaretinin akabinde 17 gün ortadan sonra tekrar bir ortaya gelişleri sebebiyle memnuniyetini tabir etti. Her iki ülke heyetinin Türkiye’de yaptığı görüşmelerin de verimli geçtiğini bildiren Erdoğan, “Siyasi, ekonomik ve ticari alanlarda birçok bahisleri ele aldılar ve artık de bizim bu mevzulardan sonra buna bir adeta nokta koymamız inanıyorum ki Türkiye-Rusya münasebetlerinde çok farklı bir sayfayı da açacaktır. Gerek güçte gerek Karadeniz sınırının tarımda, tahılda buradan atılan adımlar, turizmde yapılan görüşmeler, ulaşımla ilgili olarak atılan adımlar ki bütün bunlarla birlikte bölgedeki kimi adımların atılması, bunlar gerek heyetlerimizin yaptığı lakin bizim de bugün başa baş ikili bu görüşmeyi yapmak suretiyle Türkiye ve Rusya’nın bölgede oynadığı rolü ortaya koyması bakımından çok önemli” tabirlerini kullandı.
‘Görüşmemiz bölgeye rahatlama getirecek’
Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuşmasında şunları kaydetti:
“Suriye’deki gelişmeleri bu vesileyle bilhassa ele almamız inanıyorum ki bölgeye ayrıyeten rahatlama getirecektir. Terörle gayrette dayanışmamız büyük değer arz ediyor ve bu bahisle ilgili olarak da atacağımız adımlar, yapacağımız görüşmelerle inanıyorum ki bir güç kazanacaktır. Tekrar bugün doğal dünyanın gözü Soçi’de. ‘Acaba Soçi’de ne görüştüler, ne yaptılar?’ Burayı takip ediyorlar. Bizim de yapacağımız bu görüşmelerden sonra da bunlara verilecek olan karşılıklar onları aşikâr istikamette yönlendirecektir.
Sizin de söz ettiğiniz üzere Akkuyu konusu büyük kıymet arz ediyor. Güç alanında Akkuyu konusunu bugün sizlerle bir noktaya getirmemiz onu muhakkak bir yerde sahiden kıymetlendirerek, karara bağlanmamız Akkuyu’daki süreci ertelemeye fırsat vermeyecektir. Zira belirlenen takvimin işlemesi ve Akkuyu’nun belirlenen vakitte bitirilmesi çok çok büyük kıymet arz ediyor. Çünkü Türkiye’nin güç temininde yüzde 10 güç potansiyelini Akkuyu Güç Santrali halledecek ve bu mevzuyla ilgili olarak da etraflıca bir görüşme yapmamızın yararlı olacağına inanıyorum. Ben de bugün bu türlü bir fırsatı bulduğumuz için memnuniyetimi bilhassa tabir etmek istiyorum.”
Görüşmenin basına açık kısmında konuşan Putin’in öne çıkan tabirleri şöyle:
Suriye başta olmak üzere bölgesel mevzuları görüşeceğiz.
TürkAkım doğalgaz boru sınırı, Rus gazının Avrupa’ya sevkiyatının ana arterlerinden biri. TürkAkım kesintisiz çalışıyor. Avrupalı partnerlerimiz bunun için Türkiye’ye müteşekkir olmalı.
(Erdoğan’a hitaben) Sizin direkt katılımınız ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin (Antionio Guterres) arabuluculuğu ile Ukrayna’daki tahılın Karadeniz limanlarından sevkiyatı konusu çözüldü. Sevkiyat başladı bile. Size hem bunun için hem de Rus tarım eserleri ve gübresinin dünya pazarlarına kesintisiz tedariki konusunda ‘paket karar’ alındığı için teşekkür etmek istiyorum.
(İstanbul’da varılan kelam konusu mutabakat, Ukrayna’daki tahılın ülkeden çıkarılması yanında, Rus tahılı ve gübresinin de dünya pazarlarına ulaşması önündeki pürüzleri kaldırılmasını içeriyordu.)
Türkiye ile ticaret hacmi mayıs ayına kadarki periyotta iki katına çıktı.
Soçi ziyareti öncesi, bir Rus hükümet delegasyonu Türkiye’yi ziyaret etti ve ülkeler ortasındaki büyük projelerin hepsinin üstünde çalıştı.
Suriye konusunda Erdoğan’ı ilgilendiren tüm problemleri kesinlikle ele alacağız, göz arkası etmeyeceğiz.
İki önder baş başa görüşmenin akabinde heyetler ortası görüşmeye katılacak.
Masada neler var?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın günübirlik program kapsamında Rus mevkidaşıyla yapacağı görüşmelerde Türkiye-Rusya ikili bağlarının yanı sıra aktüel global ve bölgesel sorunlar hakkında fikir teatisinde bulunulacağı bildirilmişti.
Suriye’nin kuzeyine mümkün askeri harekat ve tahıl koridoru mutabakatının toplantının gündemindeki öncelikli başlıklar ortasında olacağı bekleniyordu.
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığından yapılan açıklamada, “Sayın Cumhurbaşkanı’mızın Rus mevkidaşıyla yapacakları görüşmelerde Türkiye-Rusya ikili bağlantılarının yanı sıra şimdiki global ve bölgesel sorunlar hakkında fikir teatisinde bulunulacaktır” bilgisi verilmişti.
Basın toplantısı yapılmayacak
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, görüşmenin akabinde bir basın toplantısı düzenlemeyeceklerini belirtmişti. Peskov, görüşmenin içeriğine ait Kremlin temsilcilerinin ve Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksander Novak’ın basına açıklama yapacağını eklemişti.
Öte yandan Kremlin Sözcüsü görüşme öncesi Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyine yönelik muhtemel operasyonu için “Türkiye’nin güvenlikle ilgili legal tasaları var ve bunları dikkate alıyoruz. Lakin, Suriye’deki durumu istikrarsızlaştıracak ayrıyeten toprak ve siyasi bütünlüğüne tehdit oluşturacak hareketlere müsaade verilmemesi gerekiyor” tabirlerini kullanmıştı.
‘Karabağ’daki gelişmeler Soçi’ye bağlı’
Rus Kommersant gazetesi, Rusya’nın Soçi kentinde gerçekleşecek görüşmeye ait, Putin ve Erdoğan’ın sözkonusu görüşmeleri sırasında, son devirdeki görüşmelerinin bilakis, “o ya da bu krize hemen tahlil getirmelerinin gerekmeyeceğini” yazmıştı. Haberde, Suriye ve tansiyonun yine yükseldiği ve Karabağ’da yaşanacak gelişmelerin büyük ölçüde Soçi’deki görüşmenin sonuçlarına bağlı olacağı değerlendirmesi yapılmıştı. Önderlerin ayrıyeten, Ukrayna’daki tahılın ülkeden çıkarılmasına ait İstanbul’da üstünde anlaşılan formülün pratikte nasıl işlediğinin değerlendirmesini de yapmalarının beklendiği söz edilmişti.
Görüşme ROSATOM’dan açıklama
ROSATOM Genel Müdürü Likhachev, Erdoğan ve Putin’in bugün Soçi’de gerçekleştireceği görüşme öncesinde bir açıklama yaparak, Akkuyu NGS’de Türk çalışan sayısının artacağını söz etmişti.
Mersin’de inşası devam eden Akkuyu Nükleer Güç (ANG) Santrali’nde Rusya tarafı Türkiye’den IC İçtaş şirketiyle mühendislik, satın alma ve inşaat mutabakatını 26 Temmuz’da iptal etmişti. Şirketin 30 Temmuz’da üç Rus ortak tarafından kurulan TSM Güç isimli şirketle devam edeceğini açıklamasının ise Soçi’deki görüşme öncesinde gelmesi dikkat çekti.
Pazartesi günü bir açıklama yayımlayan IC İçtaş kararın Türk şirketlerini proje idaresinden uzaklaştırma gayesi taşıdığını söylemişti.
İki başkanın son Soçi görüşmesi 29 Eylül 2021’de gerçekleştirmişti.
Erdoğan’ın Soçi’ye gidişi
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı Atatürk Havalimanı Devlet Konukevi’nden Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, İstanbul Valisi Ali Yerlikaya, 3. Kolordu Kumandanı Korgeneral Levent Ergün, İBB Meclis 1. Başkanvekili Zeynel Abidin Okul ve AKP İstanbul Vilayet Lideri Osman Nuri Kabaktepe uğurladı. Apronda askeri merasim kıtasını selamlayarak uçağa geçen Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT) Lideri Hakan Fidan, Cumhurbaşkanlığı İrtibat Lideri Fahrettin Altun, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ve Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Lideri İsmail Demir de Soçi’ye gitti.
18 gün içinde ikinci görüşme
Bu görüşme, Erdoğan ve Putin’in 18 gün içinde gerçekleştirdiği ikinci yüz yüze görüşme oldu.
Erdoğan ve Putin, 19 Temmuz’da Tahran’da bir ortaya gelmiş; ayrıyeten Astana formatında Suriye İç Savaşı’ndaki gelişmeleri konuşmak üzere İran Başbakanı İbrahim Reisi ile de masaya oturmuşlardı. Bu görüşmelerde hem Rusya hem de İran, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyine yeni bir operasyon yapmasına karşı çıkmıştı.
İki önder ortasında bu kadar kısa bir vakit aralığında ikinci bir görüşme yapılmasını T24 ekranlarında ‘Dış Siyaset ile İçli Dışlı’ programında pahalandıran T24 Diplomasi Analisti Barçın Yinanç, “O görüşmeden sonra elimizde yeni husus ne var; tahıl mutabakatının uygulanması sorunu. Birinci gemi dün denetlendikten sonra İstanbul Boğazı’ndan geçti. Fakat bakalım dönüşü de sıkıntısız olacak mı… Zira bu geminin yükünü Lübnan’da boşalttıktan sonra tekrar yük almak için Ukrayna’ya dönmesi kelam konusu olacak. Dönüş yolunda Ukrayna’ya silah taşımadığının kanıtlanması için şimdi ismi açıklanmayan bir Türk limanında denetlenecek” dedi.
Ukrayna tahılı taşıyan birinci gemi, Boğaz’ı geçti
24 Şubat’ta başlayan işgalden bu yana Ukrayna’dan Karadeniz dışına tahıl taşıyan birinci gemi, 3 Ağustos’ta Türk, Rus, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler yetkilileri tarafından İstanbul’da denetlendikten sonra Boğaz’ı geçerek Karadeniz’den çıktı.
Soli Özel: Rusya, Suriye’ye harekatın karşılığında bir şey ister
Bugün yapılacak görüşmeyi Fransız haber ajansı AFP’ye kıymetlendiren Kadir Has Üniversitesi öğretim üyesi Soli Özel, “Büyük ihtimalle bu görüşmenin Suriye’ye yapılacak mümkün harekatla bir ilgisi var. Türkiye bunun için Rusya yahut İran’dan yeşil ışık alamadı” dedi.
Özel, “Rusya, bunun karşılığında bir şey isteyecektir” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye, Akkuyu’yu konuşuyor
Mersin’de inşası devam eden Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nde Rusya tarafı, Türkiye’den IC İçtaş şirketiyle mühendislik, satın alma ve inşaat kontratını 26 Temmuz’da feshetti.
Kararın akabinde muhalefet kampından siyasetçiler, Akkuyu’nun artık ‘yüzde yüz’ Rus projesi haline geldiğini savundu.
Enerji ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı bu hafta yaptığı açıklamada, Akkuyu Nükleer Güç Santrali ve yüklenici Titan 2-IC İçtaş konsorsiyumu ortasındaki ihtilafın tahlili için gerekli teşebbüslerde bulunulduğunu duyurdu.
Bloomberg’den Fikret Kozok’a geçen hafta konuşan üst seviye Türk yetkililere nazaran Rosatom, ülkedeki alt kuruluşuna Temmuz ortasında yaklaşık 5 milyar dolar gönderdi. Kaynaklar, gelecek haftalarda da emsal dolar transferleri planlandığını söyledi.
İki önder ortasındaki görüşmede, bu hususun da masada olması bekleniyor