Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu Ar-Ge ünitesi, KAMUAR’ın, fiyatlarını Ankara’daki marketlerden tertipli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 temel besin unsurundan oluşan bir sepeti temel alarak hazırladığı besin fiyatları endeksinin Eylül 2022 sonuçları açıklandı.
Araştırmayla, gelirinin büyük kısmını besine ayırmak zorunda olan ve enflasyona karşı rastgele bir müdafaası bulunmayan, “dar ve sabit gelirlilerin, ücretlilerin ve yoksulların” yaşadığı gerçek enflasyonun boyutunun kestirim edilmesi amaçlanıyor.
KAMUAR’ın araştırma sonuçları şu biçimde:
Açlık riski artıyor
Yanlış ekonomik ve ziraî siyasetlerin besin fiyatlarında yol açtığı artış, gelirindeki artışı bırakın besin fiyatlarını genel enflasyon oranının da epeyce altında kalan vatandaşların açlık riskini giderek büyütüyor.
Gıdaya erişimi zorlaştıran fiyat artışları vatandaşları yetersiz ve sıhhatsiz beslenmeye zorluyor. Uzmanlar bu durumu, bilhassa genç kuşak açısından gelecekte kıymetli sıhhat sıkıntılarına yol açma riski taşıdığını belirtiyor.
Son bir yılda kamu çalışanları ve kamu emeklilerinin fiyat ve aylıkları enflasyon farkları da dahil yüzde 85,6 oranında arttı. Taban fiyattaki artış yüzde 94,6 oldu, personel ve bağımsız çalışanların emekli aylıkları ise yüzde 78,61 oranında artırıldı. Buna nazaran geçen yıl eylül ayında 100 liraya satın alınan bir besin sepeti için bu yıl eylül ayında 279 lira ödemek gerekirken, kamu çalışanı ve emeklisinin 100 liralık geliri ise 185,6 lira, taban ücretlininki 194,6 lira, emekçi ve Bağ-Kur emeklisininki ise 178,6 lira oldu. Hasebiyle halkın yaşadığı enflasyon çalışan ve emekli bütün bölümlerin gelirindeki artışı bir kattan fazla aştı.
Aylık fiyat artışı
Eylülde, besin fiyatlarındaki artışta, et ve bakliyat dışındaki bütün harcama kümelerinde yaşanan yüksek oranlı artırımlar belirleyici oldu.
Ekmek, pirinç, un, bulgur fiyatları, eylülde bir evvelki aya nazaran yüzde 2 oranında artış kaydetti.
Et ve balık kümesi fiyatlarında, beyaz etteki yükselişe karşın kırmızı et fiyatlarındaki düşüş yüzünden evvelki aya nazaran değişim yaşanmadı.
Eylülde süt ve süt eserleri ile yumurta kümesi fiyatları ise yüzde 2,9 oranında yükseldi. Yağ fiyatlarında ise yüzde 2,6 oranında artış oldu.
Meyve fiyatlarının yüzde 1,6 oranında arttığı eylül ayında zerzevat fiyatlarında, bir evvelki aya nazaran ortalama yüzde 10,7 oranında artış yaşandı.
Bakliyat fiyatlarının değişmediği eylülde, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve gibisi besin hususlarından oluşan öbür işlenmiş besin fiyatlarında ise yüzde 9,2 oranında artış kaydedildi.
Böylece, vatandaşlar mevcut besin tüketim alışkanlıklarına nazaran seçilen 64 besin unsurundan oluşturulan besin sepetini satın alabilmek için eylülde, bir evvelki aya nazaran yüzde 3,4 oranında daha fazla para ödedi.
Ocak-Eylül dönemi
Türkiye’nin üç haneli enflasyonlara hakikat süratle gittiği bu yılın birinci dokuz aylık devrinde besin fiyatlarında yüzde 98,2 oranında artış yaşandı.
Ocak-eylül periyodunda ekmek, pirinç, un, bulgur, makarna fiyatları yüzde 97,9 oranında arttı, et ve balık fiyatları yüzde 56,7, süt, süt eserleri ve yumurta fiyatları yüzde 64,8, yağ fiyatları yüzde 34,6 oranında, meyve fiyatları yüzde 200,2, zerzevat fiyatları yüzde 197, bakliyat fiyatları yüzde 57,4, başka besin hususlarının fiyatları da yüzde 99,1 oranında arttı.
Yıllık değişim
Gıda fiyatlarında yıllık olarak ise (Eylül 2021’e göre) yüzde 179,3 oranında artış gözlendi. Öteki bir tabirle vatandaşlar Eylül 2021’de 100 liraya dolan bir sepet için bu yıl tıpkı ay 279,3 lira ödemek zorunda kaldılar.
Bu yıl eylülde geçen yılın tıpkı ayına nazaran ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 173,5, et-balık fiyatlarında 103,6, süt ve süt eserleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 146,9 oranında artış oldu. Bir yıl öncesine nazaran yağ fiyatları yüzde 96 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 215,5, zerzevat fiyatları ise yüzde 447,1 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 130,5, öteki besin fiyatları ise yüzde 157,8 oranında zamlandı.
Tarımsal girdi maliyetleri ve tarım eseri üretici fiyatlarındaki artışlar besin fiyatlarındaki yıllık artışın önümüzdeki aylarda da üç haneli oranlarda kalmaya devam edeceğine işaret ediyor.
