Güneş ışınlarının deriden D vitamini sentezi üzere sıhhatimize müspet katkısı yadsınamaz fakat birebir vakitte bu ışınlar deri hücrelerinde DNA hasarına neden oluyor. Bu hasarlanmalar hayatımız boyunca deri hücrelerimizde birikiyor ve vakitle hücrelerin hayat şifresinde kalıcı bozulmalar oluşturuyor. Hücrelerdeki bozulmalar da deri kanseri gelişiminde kilit rol oynuyor.
Deri kanserleri tüm Dünya’da ülkemizin de içinde yer aldığı iklim neslinde en yaygın görülen kanser çeşiti. Her 5 şahıstan biri ömür müddeti içinde deri kanseri tanısı alıyor. Üstelik bu kanserleri önlemenin çok kolay ve uygulanabilir bir yolu var; o da güneşten korunmak.
Liv Hospital Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Gülsüm Gençoğlan, çocuklukta bir kere bile güneş yanığı geçirmenin, ileri yaşlarda deri kanseri riskini 3 kat artırdığına dikkat çekiyor.
Güneşe çıkmadan evvel nelere dikkat etmeliyiz?
Özellikle güneşin dik olarak geldiği ve ultraviyole şiddetinin fazla olduğu saatlerde mümkünse dışarı çıkmamaya ihtimam gösterilmelidir. Bu saatler birebir vakitte hava sıcaklığının da maksimize olduğu saatler olduğundan bilhassa anne adayları, yaşlılar ve çocuklar açısından güneş çarpması, tansiyon yükselmesi ya da düşmesi, yanıkların ve lekelenmelerin önlenmesi için bu saatlere itina gösterilmesi faydalı olacaktır.
Güneşli günlerde kıyafet seçiminasıl olmalıdır?
Güneşten korunmanın birinci basamağı mekaniktir. Yani giysiler ve şapka ile güneşin derimizle temasını minimize etmeliyiz. Kumaşın cinsi bile korunmada tesirli oluyor. Örneğin polyester ve yün, pamuklu kumaşlara nazaran UV ışınlarını daha çok emer. Kumaşın UV ışını emen kimyasallarla yıkanması korunmayı arttırır. Ultraviyole ışınlarının kumaşlardan da geçebildiğini biliyoruz. Çok ince ve açık renkli kumaşlardan bu geçiş daha ağır olurken, koyu renkli kumaşlardan geçiş daha azdır. Bu nedenle çok ince ve açık renkli eserler güneşin şiddetinin fazla olduğu devirlerde tercih edilmemelidir.
Kumaşların gözenekli olması, UV ışınların geçirgenliğini arttıran bir özelliktir. Sık okunmuş olan kumaşların UV ışınları geçirgenliği daha düşüktür ve daha yüksek müdafaa sağlar. Kumaşın nemli olması da UV ışınların geçirgenliğini arttır. Kumaşlar ıslaksa liflerin şişmesine neden olur ve doku yapısı kuru durumuna nazaran daha gevşek lifli hale gelir. Yazın sık dokunmuş ultraviyole geçirgenliği düşük kumaşlardan yapılmış kıyafetler tercih edilmeli ve nemlenme, terleme, ıslanma hallerinde vakit kaybetmeden değiştirilmelidir. Ultraviyole filtreli kumaşlardan üretilen kıyafet ve şapkalar bedeni, yüzü ve bilhassa başı güneş çarpmasından muhafazada epeyce kullanışlı eserlerdir. Beyaz derili, açık göz ve saç rengine sahip olan bireyler ve bilhassa çocuklarda bu eserlerin kullanımı hasarlanma riskini azaltır.
Özellikle çocuklar birinci 3 yaşta direkt güneş maruziyetinden korunmalıdır. Bu tıp kıyafetler park üzere, plaj üzere açık alan aktiviteleri sırasında güçlü gözetici özellikleri sayesinde çocukları daha inançla korumaktadır.
Güneş esirgeyici kullanımı nasıl olmalıdır?
Güneşten gözetici kremlerimizi güneşe çıkmadan 15-20 dakika evvel sürmeliyiz. Kremlerin tesirleri 3-4 saat kadar sürmektedir. Korunmanın devamı için de 3-4 saatte bir tekrarlamak gerekmektedir. Birtakım güneşten koruyucular üzerinde “waterproof” yani suya güçlü sözünün bulunması bizi yanıltmamalı. Suya girip çıktıktan sonra ya da yüzümüzü yıkadıktan sonra güneşten koruyucuların tesiri çok çok azalır. Hasebiyle kremimizi tekrarlamamız gerekir.
Ancak güneş kremi kullanıyoruz diye denetimsiz güneşte kalmak da ziyan getirecektir. Zira koruyucular muhakkak oranda ve müddetlerde etkilidirler. Temel olarak mineral filtreli ve kimyasal filtreli olmak üzere 2 tip güneşten kollayıcı formu bulunur. Hamilelerde ve çocuklarda mineral filtreli güneşten koruyucuları öneriyoruz.
Hangi saatlerde güneşe çıkabiliriz?
Özellikle güneş ışınlarının dik geldiği saatlerde açık alan aktivitelerinden kaçınmalıyız. Güneş ışınlarının dik gelmediği, sabah ve akşamüzeri saatleri yaz aylarında dışarı çıkmak için en uygun vakitlerdir. Hiçbir şartta saat 11:00 ve 16:00 ortasında güneşte kalınmamalıdır.
Güneşin sıhhat açısından ne üzere yararları vardır?
Güneşin genel sıhhatimiz açısından en kritik tesiri D vitamini üretimini gerçekleştirmesidir. Lakin günümüzde her yerde yaygın bulunabilen D vitamini damla ve vitamin tabletleri mevcuttur. Hiç kimsenin D vitamini temini için güneş hasarı almasını önermiyoruz. D vitamini eksikliğiniz varsa hekiminize danışarak D vitamini damlası kullanmanız daha pratik bir yaklaşım olacaktır.
Tatile gitmeyi planlayanlar hangi tarihleri seçmeli?
Bahar aylarından, mayıs, eylül ve ekim ayları güneşin şiddetinin nispeten daha makul olduğu aylar olması nedeniyle tercih edilmelidir. Yaz aylarından ise bilhassa haziran ayı, temmuz ve ağustos aylarına nazaran daha rahat tolere edilebilir sıcaklıklara sahip olması nedeniyle tercih edilebilir.
Anne adayları güneşlenebilir mi?
Ultraviyole maruziyetinin deri kanserlerine eğilimi arttırdığını biliyoruz. Hiçbir hastamızın güneşlenmesini önermiyoruz lakin gebelik üzere özel durumlarda anne adaylarımızın daha da dikkatli olmalarını istiyoruz. Gebelik periyodunda artan hormon seviyeleri nedeniyle lekelenmeye bilhassa melazmaya yatkınlık meydana gelir.
Bununla birlikte cilt benlerimiz hormonlara duyalı olduğundan, yüksek hormon seviyeleri benlerde aktivite artışının yanı sıra sayıca artışa da neden olabilir. Bu hormonal indüksiyon nedeniyle gebelik periyodunda ben kanserlerinin görülme sıklığı da artış gösterebilmektedir. Tüm bu riskler nedeniyle gebelik devrinde güneşten korunmaya ve güneş hami kullanımına bilhassa dikkat edilmelidir.
Bebekler güneşlenebilir mi?
Bebekler bilhassa birinci 3 yıl direkt ultraviyole maruziyetinden korunmalı, ışık şiddetinin güçlü olduğu saatlerde güneşe maruz bırakılmamalıdır. Gündüz saatlerinde dışarı çıkarılırken kesinlikle mineral filtreli SPF 50 ve üzeri güneşten hami kullanmalıdır. Bebeklerde ultraviyole filtreli kumaştan üretilmiş mayo ve şapkalar tercih edilmelidir.
2 yaşına kadar çıkan benler “doğuştan ben” olarak isimlendirilmekte olup bu devir çocuğun süratli büyüme devri olduğundan 6 ayda bir ben muayenesi yapılması uygun olacaktır. Bilhassa yenidoğan sarılığı nedeniyle ışık tedavisi görmüş olan bebekler yakından izlenmelidir.
Hangi cilt tipinde deri kanseri riski yüksektir?
Güneşli iklim jenerasyonunda yer alan ülkelerde bilhassa global ısınmanın da artışıyla deri kanseri riski yüksek olmakla birlikte, açık ciltli ve güneş hassasiyeti bulunan bireyler daha fazla risk taşırlar. Beyaz derili, açık renk gözlü, kızıl saçlı bireyler, esmer derili şahıslara nazaran daha fazla risk altındadır. Deri tipi ayırt etmeksizin çocukluğunda ağır güneş yanıkları geçirenler, ailesinde deri kanseri hikayesi olanlar, organ nakli geçirmiş hastalar, uzun mühlet korunmasız güneş altında vakit geçirenler ve geçirmiş olanlar, uzun vadeli güneşlenenler ve solaryuma girenler deri kanseri riski altındadırlar. Tüm bu riskli kümelerin kanserden korunmasında “Güneşten korunma” anahtar rol oynar.
Mevcut benlerde süratli büyüme olması, yeni ben çıkışı, bende kızarıklık, kaşıntı ya da kanama olması halinde vakit kaybetmeden Dermatoloji doktoruna danışılmalıdır. Tekrar bilhassa yeni çıkıp süratli büyüyen, kanama gösteren yahut göstermeyen, yara ya da kabarıklıklara da deri kanseri açısından tarama yapılması gerekir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
