Dr Mahfi Eğilmez
Önce durum tespiti yapalım Aşağıdaki tablo bu yılın birinci beş ayındaki ihracat Escort Subayevleri ve ithalat gelişmelerini 2021 yılının birinci beş ay sonuçlarıyla mukayeseli olarak gösteriyor milyar USD bilgiler için kaynak TÜİK Dış ticaret İstatistikleri Bülteni Mayıs 2022
Tabloya nazaran TL beşer aylık ortalama Subayevleri escort çerçevesinde dolara karşı büyük bedel kaybı yaşamış görünüyor Olağan şartlarda parası bu kadar büyük bedel kaybı yaşayan ülkenin ihracatının artması ithalatının düşmesi dış ticaret açığının gerilemesi gerekirdi Meğer tablonun izleyen Subayevleri escort bayan sütunları bize durumun tam bilakis geliştiğini gösteriyor
İhracat yılın birinci beş ayında geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 19 3 oranında artarken ithalat yüzde 39 9 artmış Bu devirde dış ticaret açığı önemli biçimde yükselmiş Bu gelişmenin bir sonucu olarak da 2021 yılının birinci beş ayında ithalat masraflarının yüzde 81 2 sini karşılayan ihracat gelirleri 2022 nin birebir devrinde ithalat masraflarının lakin yüzde 69 3 ünü karşılayabilir olmuş
Bu çarpıcı gelişmenin perde gerisini ithalatın ihracattan çok daha süratli artmasının nedenlerini sıralayalım
1 Güç fiyatlarındaki artış ithalatın artmasına yol açıyor Bir yıl evvel Brent petrolün fiyatı 46 USD Ton idi bugün 115 USD Ton Demek ki bir yılda fiyat 2 5 kat artmış Petrol güç fiyatlarının göstergesi olduğu için öteki güç kaynaklarının fiyatlarında da aşağı üst birebir artışlar kelam konusu diyebiliriz
2 Yanlış tarım siyaseti sonucu besin hususları ithalatında artış kelam konusu Örnek olarak buğday üretiminin yıllardır 20 milyon ton dolayında kaldığını buna karşılık nüfusun daima arttığını dikkate alırsak her geçen yıl daha fazla buğday ithal etmek zorunda kaldığımızı görebiliriz
3 Düşük faizlerin yarattığı tüketim talebi artışıyla ortaya çıkan ek üretim muhtaçlığını karşılamak için ithal girdi kullanımında artış var Eylül 2021 den itibaren faizlerdeki düşüş ile tasarruftan tüketime yönelen insanların yarattığı ek talep öne çekilmiş talep önemli bir üretim artışı ihtiyacı doğurdu Türkiye nin üretimi değerli oranda ithal girdi kullanımına bağlı olduğu için bu üretim artışı ister istemez ithalata da yansıdı ve ithalatı artırdı
4 Dünyada fiyatların artması Pandeminin ve devamındaki salgınların yarattığı tesirler şimdi tam olarak geçmeden çıkan Ukrayna Savaşının neden olduğu ıstıraplar piyasaya sürülen inanılmaz ölçüdeki paranın yarattığı tesirle birleşince global sistemde enflasyonist baskılar ortaya çıkmış bulunuyor Bu baskıların yarattığı fiyat artışları sadece hammade yarı mamul değil tıpkı vakitte makine teçhizat üzere sermaye mallarının da fiyatlarının artmasına münasebetiyle ithalata ödediğimiz fiyatın yükselmesine yol açmış görünüyor
5 İthal ettiğimiz malların talep katılığına karşılık ihraç ettiğimiz malların talebinin esnek olması da ihracat ithalat istikrarının ihracat aleyhine bozulmasına yol açıyor İthalatımızın değerli bir kısmı talep esnekliği katı olan yani fiyatı artsa bile kolay vazgeçilemeyecek mallardan oluşuyor Mesela doğalgazın ya da petrolün fiyatı yükselse de ithalatı fazla düşmüyor zira bunlara ısınmak için üretmek için gereksinim var Bu malların alternatifi de pek yok
Buna karşılık ihracatımızın kıymetli bir kısmı talebi esnek mallardan oluşuyor Mesela dokuma eserlerinin fiyatı yükselirse ithalatçılar almaktan vazgeçiyorlar ya da daha ucuza satan ülkelere yöneliyorlar Dokuma eserleri hiçbir vakit doğalgaz ya da petrol üzere vazgeçilmez eserler olmadığı için en küçük aksilikte ithalatı süratle düşebiliyor Bunun istisnası markalı eserlerdir Markalı eserlerde fiyat yükselse de ithalat birebir süratle düşmeyebilir Ne var ki Türkiye nin hiçbir alanda vazgeçilmesi sıkıntı markalı eseri olmadığı için bu durumdan yararlanma imkânı da bulunmuyor
Daha evvel birçok yazımda kelam ettiğim üzere bir ülkenin ulusal parasının yabancı paralar karşısında kıymet kaybetmesi halinde ihracatını artırıp ithalatını düşürebilmesi için kimi şartlar gerekiyor Bunların en kıymetlilerini şöyle sıralayabiliriz
1 İhraç mallarının talebi katı ithal mallarının talebi esnek olmalı 2 İhracat yapılan ülkelerin ekonomik durumları bozulmamış olmalı 3 Dış ticaret hadleri bozulmamalı yani ihraç mallarıyla ithal malları fiyatları ortasındaki bağ ihraç malları aleyhine gelişmemiş olmalı
Ekonomi bilimindeki her bir hipotez teori ve önerme bir ekip varsayımlara dayanır Şayet bu varsayımlara bakılmadan bu hipotez teori ya da önermeler ele alınırsa bunlar içi boş sloganlara dönüşür Mesela bu varsayımlara bakmadan ulusal para kıymet kaybederse ihracat artar ithalat düşer cari açık da kapanır diye yola çıkılırsa yanlış yerlere varılır
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır
