Dünya’dan kerim Ülker’in yazısından alıntı
Geçtiğimiz hafta Rusya Devlet Atom Gücü Kurumu (ROSATOM), Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin (NGS) tamamlanması için yapacağı harcamaların 15 milyar dolarlık kısmını Türkiye’ye aktarmaya başladı.
Rusya’dan Türkiye’ye birinci etapta, Akkuyu NGS projesi kapsamında, 5 milyar dolar aktarıldı. Yatırım için ayrılan fiyatın kalan kısmının gelecek hafta sonuna kadar Akkuyu Nükleer AŞ’nin Türkiye’deki banka hesabına geçmesi bekleniyor. Piyasalar, Rusya’dan gelecek olan paraya da kısa müddetli olsa da olumlu sinyal verdi, dövizde dalgalanma yaşandı.
Akkuyu’daki nükleer santral ile bir öteki gelişme de projedeki Türk şirketin kontratının feshedilmesi oldu. Akkuyu NGS’nin yüzde 75’ine sahip olan Rus devletine bağlı nükleer güç şirketi Rosatom, Rus-Türk iştiraki ile kurulan Titan-2 IC İçtaş A.Ş.’nin mukaveleye muhalif davrandığı ve iş güvenliğini sağlamadığı gerekçesiyle kontratını feshetti.
Rus devlet kurumu projeyi Türk şirketinden alarak Mersin merkezli TSM Güç İnşaat Sanayi Limited Şirketi’ne verdi. 2019’da kurulan TSM Enerji’nin ise Türk değil, Rus şirketi olduğu, Rusya Hükümeti ismine çalıştığı ortaya çıktı. Şirketin ortağını Rus makamları, “Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına nazaran kurulmuş, Türkiye’de hukukî kişiliği olan” bir firma olarak açıkladı.
Hatta Akkuyu Nükleer A.Ş Genel Müdürü Anastasia Zoteeva da bir açıklama yaparak, Akkuya’da Türk şirketlerinin faaliyetlerini artıracağını söz etti.
Ancak IC İçtaş’ın yerine alınan şirket, Türk değil, Rus. Hatta Rusya devletine ilişkin bir firma.
TSM Enerji’nin bir ortağı Moskova adresli Montajno Upravliye olarak geçerken başka hissedar ise IC İçtaş’ın projedeki eski ortağı Rosatom’a ilişkin Rus Titan-2 olduğu ticaret sicil kayıtlarında yer aldı.
Türk şirketi IC İçtaş, yaptığı açıklamada, “Cumhuriyet tarihinin tek kalemdeki en büyük yatırım kontratını feshetme teşebbüsüyle projedeki Türk paydaşlığını ortadan kaldırma sonucunu oluşturmakta ve Proje genel yüklenicisi olarak büsbütün Rus menşeili diğer bir şirketi tayin etme istikametinde adımlar atmaktadır.
Söz konusu fesih teşebbüsündeki temel gayenin, Proje’nin idaresindeki Türk şirketlerinin varlığını azaltmak ve taşeron düzeyine indirgemek olduğu açıktır” tabirlerini kullandı ve hukuksal çaba için çalışma başlattı.
Edindiğim bilgilere nazaran IÇ İçtaş, Rusya Hükümeti ve şirketi Rosatom’u memleketler arası tahkim mahkemesine vermeye hazırlanıyor.
Gemont’un enereji ihalesini iptal ettiler
Son haftalarda Türk şirketleri Rusya’da değişik bir durumla karşı karşıya.
Örneğin Türk turizm şirketi Pegas’a ilişkin Pegas Fly ve Nortwind isimli havacılık şirketlerinin kimi uçuşlarına verilen müsaadeler peşpeşe iptal edildi.
Örneğin Nordwind’in Moskova’dan İstanbul, Antalya, İzmir, Dalaman ve Bodrum’a uçuşların müsaadeleri geçtiğimiz haftalarda iptal edildi. Pegas Fly da, Çelyabinsk ve Grozni’den olan Antalya uçuşları Rus makamlarında durduruldu.
İnşaat kesiminde de misal feshi ve iptaller dikkat çekmeye başladı. Rusya’ya bağlı Tataristan Cumhuriyeti’ndeki Nijnikamsk kentinde, etilen tesisi inşaatında Türk-Rus iştiraki sona erdirildi.
2020 yılında imzalanan mutabakat ile Rus devlet şirketi SİBUR, Nijnekamsk’ta EP-600 etilen tesisi inşasını Türk şirketi Gemont’a vermişti. Rus kamu şirketi SİBUR, Gemont’un ihalesini feshetti ve Türk şirketi ile çalışmayacağını açıkladı.
4 dava tahkim yolunda
Edindiğim bilgilere nazaran son birkaç ay içerisinde Türk şirketlerinin Rusya nedeniyle memleketler arası tahkim davaları açmak için çalışma başlatmış durumda. Londra’da açılmayı bekleyen yahut açılan 4 kıymetli davanın olduğunu öğrendim.
IC İçtaş’ın da bu şirketlere katılacağı ortada. Türk şirketlerinin ambargoya uğrayan Rusya ile ticari bağlarını güçlendirdiği bir devirde Moskova’nın aldığı kararlar dikkat cazibeli. Çünkü, ikili bağların ticari boyutta arttığı bir periyotta feshedilen ihaleler, projelerin sayısının artması farklı geliyor.
