Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Yüksek İstişare Kurulu bugün toplandı. Toplantının açılışında Yüksek İstişare Kurulu Tuncay Özilhan bir konuşma gerçekleştirdi.
Özilhan, “Ekonomik problemler sık sık değiştirilen düzenlemelerle çözülemez. Sık sık yapılan düzenlemeler ekonomiyi daha da bozar. Uzmanların, teknisyenlerin, akademisyenlerin tekliflerine kulak vermek gerekir. Toplumsal uzlaşma ile alınmayan kararlar istenilen sonuçları üretmez” ikazında bulundu.
İKTİDARA VE MUHALEFETE ÇAĞRI
Özilhan’ın konuşmasının satırbaşları şöyle:
“Hem Türkiye’nin ikinci yüzyılına hem de seçim ortamına hazırlanıyoruz. Sıkıntı bir devir geçiriyoruz. Dünyada bir devir sona erdi. Lakin yerine geçenin ne olduğu netleşmedi. Bizden kaynaklanan belirsizlikler ile yeni dünya sistemine ait belirsizlikler iç içe giriyor.
İktidardan ve muhalefetten yeni devir için net ve somut yol haritaları bekliyoruz. Beklentimiz eski ezberlerin tekrar edilmesi değil. İçinde bulunduğumuz çetrefilli durumdan nasıl düzlüğe çıkacağımızın ortaya konulması.
BELİRSİZLİK, ÖNGÖRÜLEMEZLİK, İTİMAT EKSİKLİĞİ…
Ne tarafa baksak her yerde belirsizlik, öngörülemezlik ve itimat eksikliği görüyoruz. Bildiğimiz inançlı limanları terk etmiş durumdayız. Bu yeni sularda geçmişin deneyimi kâfi olmayacak. Yeni şartlara uygun yeni tahliller bulmamız gerekiyor.
Senelerdir alışık olduğumuz sistem, lojistik yaklaşımlar, fiyat belirleme davranışları değişti. Arz zincirleri kırıldı, tedarik problemleri yaşanıyor. Soğuk savaş sonrası tertip bozuluyor. Ekonomik mevzular bir kere daha ulusal güvenlik önceliklerine tabi kılınır oldu. Bu gelişmeler sonucunda yeni bir soğuk savaş periyoduna mi girilecek? Öyleyse, kendimizi nasıl konumlandıracağız? İki bloklu bir globalleşme periyoduna girilirse dünya iktisadı tekrar şekillenecek. Tek kutuplu bir dünyada süratli büyümüş bir Çin’in iki kutulu dünyada başarılı olup olmayacağını bilmiyoruz.
Piyasa fiyatlarıyla ölçtüğümüzde dünya iktisadının yüzde 60’a yakınını batı ekonomileri üretiyor. Gelecekte globalleşmenin nasıl olacağı ülkelerin iktisat siyaseti tercihlerini şekillendirecek. Hangi ticaret bloğu içinde yer alacağımız, neyi nasıl üreteceğimiz daha da kıymetli hâle gelecek. İklim krizi ile uğraş perspektifi de belirleyici olacak.
İkinci dünya savaşı sonrasının iktisatta ağır devlet müdahalesi çöktükten sonra ibre piyasa sistemine kaydı. Piyasa düzeneğinin üstünlüğü adeta sorgulama dışı tutulur olmuştu.
Ancak bu modelde uygulamada aksaklıklarla karşılaşıldı. Evvel 2008 krizi, sonra pandemi, artık de Ukrayna işgali devlet ve piyasa ortasındaki istikrarın tekrar düşünülmesi gerektiğini gösterdi.
GELİR ADALETİ VURGUSU
Ülkemizde ise çok farklı bir süreçten geçiyoruz. Özgür piyasa modeli dememize karşın son periyotta piyasa müdahaleleri çok ağırlaştı. Modelle uyuşmayan uygulamaları meçhullüğü artırdı ve öngörü zahmeti ortaya çıktı. Devlet ve piyasa ortasındaki istikrar gelir dağılımı açısından da büyük kıymet taşıyor.
Piyasa düzeneğinin çözemediği gelir adaletsizliği sorunu, dünyada sağ popülist dalganın yükselmesi, mülteci akını, yetersiz refah artışı, orta sınıfın erimesi üzere meseleler da dünyanın değerli sorunları ortasına girdi.
Enflasyonun yükselme eğilimine girmesi gelir adaletsizliğini daha da artıracak. Gelir dağılımının uygunlaştırılması için kapsamlı siyasete muhtaçlık var. İktisat siyasetlerini bunları dikkate almadan belirlemek olmaz.
Şimdi de bir besin krizi ile karşı karşıyayız. Savaş besin fiyatlarında şiddetli artışlara yol açtı. Savaşın uzaması ithalata bağlı ülkelerde besin teminini zorlaştıracak.
Enflasyonun bütün ekonomik problemlerin başı olması nedeniyle pek çok merkez bankası, enflasyon artışının önüne geçmek için sıkılaşma siyasetleri uyguluyor. ABD’nin faiz oranlarını artırması tüm öbür ülkeleri etkiliyor. Doların paha kazanması Türk lirasının kıymet kazanması manasına geliyor. Dünyadaki fonların daha yüksek getiri sunan ülkelere kayması, Türkiye’nin finansman gereksinimini zorlaştırıyor.
İçeride uyguladığımız iktisadi siyasetlerle birlikte risk primi yükseliyor. Sıkı para siyasetleri ile gelişmiş ülkelerin yavaşlaması cari açık, enflasyon meselelerimizi ağırlaştıracak. İktisat siyasetleri da bu gelişmelere uyumlu olmalı.
ENFLASYON TEPKİSİ
Türk lirasındaki bedel kaybının ve enflasyonun ulaştığı düzeylerde, faiz oranlarıyla enflasyon ortasındaki makasın geldiği bu noktada istikrarlı bir iktisada nasıl geçileceği sorusu da karşılık bekliyor.
Enflasyondaki artış, daha evvelki enflasyonist periyotlarla karşılaştırılamayacak kadar süratli. Bu süreç izafî fiyat yapısını bozuyor. Firmalar nasıl fiyatlama yapacaklarını bilemez hale geliyor. Tüketicilerin de fiyatlar konusunda algısı bozulmuş durumda. Enflasyon halkın satın alma gücünü eritiyor. Fiyatların toplam gelir içindeki hissesi geriliyor.
Kendi hesabına çalışanların ve ücretlilerin gelirlerindeki gerilemenin nasıl düzeltileceği toplumsal barış açısından sorulması ve yanıtlandırılması gereken öbür bir soru. İktisattaki en büyük öncelik enflasyonun denetimden çıkmasını önlemek ve akabinde kalıcı bir düşüş sağlamak olmalı.
Aksi halde, Türkiye’nin geçmişinde olduğu üzere bir enflasyon sarmalına girmesi topluma çok yüksek bir bedel ödetir. Meseleleri çözmek yerine bir müddet için hafifletmek istikametinde atılan adımlar geri teper. Ekonomik sıkıntılar sık sık değiştirilen düzenlemelerle çözülmez.
Tam aksine, sık sık değiştirilen düzenlemeler ve piyasanın işleyişine yapılan müdahaleler karar alma ufkunu daraltır ve ekonomiyi daha da bozar. Dengesizlikler tırmanmaya devam eder ve denetim elden kaçarsa uzun yıllar büyük bedeller ödemeyi gerektiren bir sonuç kaçınılmaz olur.
Buna fırsat tanımadan, ekonomiyi istikrarlı ve sürdürülebilir bir raya oturtacak siyasetler için uzmanların, teknisyenlerin, akademisyenlerin tekliflerine kulak vermek gerekiyor.
GENÇLERİN YURTDIŞINA ÇIKMASI
Hukuk sisteminin adil ve faal çalışması da gerekir. Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı konusunda kuşku olursa yatırımlar için risk primi gereksiz biçimde yükselir. Belirsizlik, öngörülemezlik ve kendini inançta hissetmemek yalnızca iktisat açısından değil toplumsal hayat açısından da olumsuzluk yaratır. Bunun bir sonucu gençlerin ülkeyi terk etmesi.
Önce en güzel eğitimli, yabancı lisan bilen, dijital çağa uygun hünerlere sahip gençler ülkeden ayrılmaya başladılar. Artık farklı eğitim ve maharet düzeylerinden gençler de bahtlarını diğer ülkelerde aramanın arayışına düştüler.
İktidardan ve muhalefetten karşılık beklediğimiz bir soru da gençlerimizin geleceğe itimatla bakmalarının nasıl sağlanacağı.
SOSYAL MEDYA MADDESİNE TEPKİ
Son vakitlerde üzerinde çok tartışma yapılan toplumsal medya yasası ile gündemde olan gerçeğe karşıt bilgi paylaşımı düzenlemesinin gençlerin ülkenin geleceğine inancını artıracağı konusunda kuşkularımız var.
Tam bilakis, bu düzenleme tabir özgürlüğünün sonlandırılması kaygılarına yol açarak güvensizlik hissini derinleştirebilir.”
